Taalfilosofietjes
Door: Jenneke
Blijf op de hoogte en volg Jenneke
17 November 2006 | Mozambique, Nampula
Zodadelijk voor een laatste checkup naar de dokter en morgen wsch terug naar Ilha, al ben ik nog erg snel moe! Bij deze nog wat gedachtes van de afgelopen weken.
Mijn onderzoek is naar de grammatica van het Makhuwa, en dat gaat vaak vrij abstract. Maar taal zal altijd van mensen blijven en altijd ook met betekenis en gevoel te maken hebben, gevoel van mensen, van sprekers. Daarom ontkom je er als onderzoeker niet aan, gelukkig, om met het begrijpen van de taal, ook een stukje cultuur mee te krijgen (en daarmee de nodige allemansfilosofie). Laat me een paar woorden eruit vissen.
Hoewel deze samenleving ogenschijnlijk van alles nodig heeft, is er in Makhuwa niet echt een manier om ‘nodig hebben/zijn’ uit te drukken. Je zegt niet: ‘ik heb brood nodig’, maar ‘ik wil brood’. Maar ook ‘kunnen’ lijkt absent in de taal: ‘ik kan niet’ is ófwel ‘ik wil niet’ ofwel ‘ik heb gefaald’. Geen smoesjes! Laten we maar gewoon zeggen waar het op staat: ik kan niet naar de (saaie) verjaardag van (verschrikkelijke) tante komen… Of wil je niet? Ik heb een nieuwe (computer, broek, cd) nodig… Is het inderdaad noodzaak? Of zou het beter op ons verlanglijstje kunnen, dat we kunnen koesteren zonder directe bevrediging?
“Mooneneva!” zegt de jongen van het internet café. Ik ben vet geworden? Nee toch? Ik probeerde juist een beetje de lijn erin te houden… Maar ik snap later dat het een compliment is, en dat het in het algemeen betekent: ‘je ziet er goed uit’. Het kwam waarschijnlijk omdat ik de zondag ervoor in de zon gelegen had en een gezond bruin gezicht had. Het omgekeerde gebeurde toen ik begin september een vrouw tegenkwam met wie ik vorig jaar volleybal speelde: “Khu, je bent mager! Je bent vast ziek geweest dit jaar dat je niet op Ilha was!”
“Moophwaneliya!” wordt soms geroepen wanneer ik een doek over mijn westerse simpele rok heb geknoopt. Je bent mooi, wordt het vertaald. Maar ik ontdek in een discussie met Ali dat het meer is dan dat: het is niet alleen mooi zijn van de buitenkant, maar het echt verdienen, het waard zijn. Een soort van ‘je bent er beter op geworden met die doek’. En wat was ik blij dat hetzelfde werd geroepen toen Wilbert en ik samen op het eiland liepen. “Is dat de jouwe? Je bent beter met hem!” En zo is het.
Mijn onderzoek is naar de grammatica van het Makhuwa, en dat gaat vaak vrij abstract. Maar taal zal altijd van mensen blijven en altijd ook met betekenis en gevoel te maken hebben, gevoel van mensen, van sprekers. Daarom ontkom je er als onderzoeker niet aan, gelukkig, om met het begrijpen van de taal, ook een stukje cultuur mee te krijgen (en daarmee de nodige allemansfilosofie). Laat me een paar woorden eruit vissen.
Hoewel deze samenleving ogenschijnlijk van alles nodig heeft, is er in Makhuwa niet echt een manier om ‘nodig hebben/zijn’ uit te drukken. Je zegt niet: ‘ik heb brood nodig’, maar ‘ik wil brood’. Maar ook ‘kunnen’ lijkt absent in de taal: ‘ik kan niet’ is ófwel ‘ik wil niet’ ofwel ‘ik heb gefaald’. Geen smoesjes! Laten we maar gewoon zeggen waar het op staat: ik kan niet naar de (saaie) verjaardag van (verschrikkelijke) tante komen… Of wil je niet? Ik heb een nieuwe (computer, broek, cd) nodig… Is het inderdaad noodzaak? Of zou het beter op ons verlanglijstje kunnen, dat we kunnen koesteren zonder directe bevrediging?
“Mooneneva!” zegt de jongen van het internet café. Ik ben vet geworden? Nee toch? Ik probeerde juist een beetje de lijn erin te houden… Maar ik snap later dat het een compliment is, en dat het in het algemeen betekent: ‘je ziet er goed uit’. Het kwam waarschijnlijk omdat ik de zondag ervoor in de zon gelegen had en een gezond bruin gezicht had. Het omgekeerde gebeurde toen ik begin september een vrouw tegenkwam met wie ik vorig jaar volleybal speelde: “Khu, je bent mager! Je bent vast ziek geweest dit jaar dat je niet op Ilha was!”
“Moophwaneliya!” wordt soms geroepen wanneer ik een doek over mijn westerse simpele rok heb geknoopt. Je bent mooi, wordt het vertaald. Maar ik ontdek in een discussie met Ali dat het meer is dan dat: het is niet alleen mooi zijn van de buitenkant, maar het echt verdienen, het waard zijn. Een soort van ‘je bent er beter op geworden met die doek’. En wat was ik blij dat hetzelfde werd geroepen toen Wilbert en ik samen op het eiland liepen. “Is dat de jouwe? Je bent beter met hem!” En zo is het.
-
17 November 2006 - 13:51
Joop:
"Snipsnadelopiepjes". (bedoeld wordt dat je het erg goed doet, maar dat je wel ver weg zit) -
17 November 2006 - 14:33
Jet:
Hmm, ziek als je niet op het Ilha bent? Volgens mij ben je vaker ziek als je er wel bent, getuige je vorige bericht.
Verder ben je vast wel blij! Na het leuke nachtje op het strand, in een hutje onder de sterren... Dat was een betere voorbereiding dan bij mij :-) -
19 November 2006 - 11:50
Hans:
lekker ding, ga zo door! mag 't ook zoo??
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley
