Begonnen!

In mijn extra grote hotelkamer, met Donald Duck's nummer 313, luister ik naar de opnames van vandaag. Dat 'extra grote' komt zo: Toen ik gisteren na een vermoeiende en voorspoedige reis aankwam in het 'Grand Global' hotel, wilde ik eerst op een tukje doen. Dat bleek echter in kamer 304 niet gemakkelijk op een matras die nog in plastic zat: enorm zweten! Liever dan het plastic van de matras halen, verhuisden ze mij naar een suite verderop, waar ik nu een enorm kingsize bed en een ruime badkamer tot mijn beschikking heb :-)

Met een heerlijke spicy masala chai erbij probeer ik nu iets te maken van de data die we vandaag verzameld hebben. We hebben gewerkt met een aantal mensen uit Mpigi (spreek uit M-pie-djie), vlakbij Kampala - dat is omdat mensen in de hoofdstad nogal eens talen mixen en wij op zoek zijn naar het 'echte' Luganda. Vanochtend om half acht moest ik klaarstaan om naar Mpigi te rijden, zei Saudah gisteravond. Ik ontmoette haar na mijn poging-tot-tukje, en naast heel aardig is ze ook enorm georganiseerd, dus vanochtend om half negen zaten Henry, Rashid, Jalya, Mary en Robert klaar bij Buddu Gardens, een restaurantje in Mpigi.

Introducties van mensen en doelen, het begin van wat vragen en zinnen in het Luganda, en toen verschenen er 'roll-eggs' als ontbijt: een dunne omelet die in een chapati (soort pannenkoek) is gerold. Erg smakelijk, en blijkbaar een goede manier om informanten mee te lijmen!

Grofweg ging het vandaag als volgt: ik vraag hoe je een simpele zin in het Luganda vertaalt, luister en schrijf hem op. Dan verander ik de volgorde en vraag of 't nog steeds grammaticaal is. Zo ja, dan is natuurlijk de vraag wat het verschil tussen de ene en de andere zin is. Een voorbeeld: 'Isaac eet chapati' en 'Chapati eet Isaac' zijn beide grammaticale zinnen, maar in de tweede leg je meer nadruk op de chapati. Het komt aan op de context. Als iemand zegt 'Isaac eet koekjes' en jij weet dat dat niet zo is, dan zou je kunnen zeggen 'Nee, chapáti eet hij'. Maar je voelt nu al dat het helemaal niet makkelijk is om aan te voelen wanneer precies je het een of het ander gebruikt. Geregeld was er dus onbegrip over wat de bedoeling was, of onenigheid wat nu de beste zin was in een bepaalde context. Saudah legde het dan nog eens uit, of stelde een volgende vraag die het duidelijker maakte.

Handig dus om dit samen te doen, met Saudah en mijzelf. En tegelijkertijd waren er hele stukken die in het Luganda heen en weer gingen en waarvan ik slechts 2 woorden op kon vangen. Kost een enorme berg energie om je oren gespitst te houden op wat ongeveer de tendens van de discussie is!

Na de lunch met kip die gestoomd was in bananenbladeren (yum!) had de buurman zijn stereo opgevoerd tot oncomfortabele decibellen en gingen we verder op de binnenplaats van de school waar Robert werkt. Stuk beter.

Bij terugkomst in Kampala kon ik de verleiding niet weerstaan om nog éven over de markt te gaan. Foto's maken van stapels houtskool en bananen, visjes die op een rooster geprikt zijn, prachtige jongedames die me vrolijk begroeten, en de onvermijdelijke kinderen die ('muzungu! muzungu!) ook voor de foto poseren. Ik heb weer rood stof in mijn sandalen, de geur van geroosterde maïs in mijn neus, en een Bantoetaal in mijn hoofd. Heerlijk!